Günümüz şirket yönetimleri personel motivasyonunu sağlamak ve nitelikli iş gücünü rakiplerine kaptırmamak için personelin zam geriliminin arttığı yıl sonlarında prim ve ikramiyelerle ilgili çalışmalar yapmaktadır.
Her ne kadar biten yılın ödülü olarak hesaplanan bu primler, esasen gelecek yılın teşvikine dönüşmektedir. Bu sebeple ödemeler; personelden en iyi verimi sağlayacak şekilde, zamanlılık da gözetilerek ileriye dönük bir takvime bağlanmaktadır. Yönetimin verdiği bu kararlar taahhüt şeklinde olsa da muhasebe kayıtlarına yansıması ve vergisel durumlarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Türk Vergi Sistemi’nde gelirin unsurları, tahakkuk ve tahsil esasına göre vergilendirilir. Ticari kazaç üzerinden vergilendirilen şirketler, tahakkuk esası gereği dağıtmaya karar verdikleri primler için dönemsellik ilkesine uygun şekilde bilanço tarihine kadar gider karşılığı ayırabilirler. Ayrılan bu karşılık 4. Geçici Vergi Beyannamesi’nde gider olarak indirilebilir ancak tahakkuk kavramı dönemsellik sınırları içinde kesin bir sonuca ulaştırılmalıdır. Gelir/gider tahakkuklarında bu kesinliği sağlayacak olan unsur bazen bir fatura, serbest meslek makbuzu, dekont vb. olabilir ancak bordroyu ilgilendiren konularda tek unsur tahsil esası (nakit giriş/çıkışı) yani personele yapılan ödemelerdir.
Geçici Vergide gider yazılan prim gideri karşılıkları, nakden veya hesaben Kurumlar Vergisi’nin verilme süresine kadar personele ödenmez ise gider tahakuku kesinleşmemiş/gerçekleşmemiş sayılır. 4. Geçici Vergi Beyanı’nda kurum kazancından indirilen prim gideri Kurumlar Vergisi Beyanı’nda Kanunen Kabul Edilmeyen Gider hükmündedir ve personele ödenmeyen primler kurum kazancına eklenerek vergi hesabına tabi tutulur.
Öte yandan şirketlerin çalışanlarına ödeyecekleri temettü ikramiyeleri de Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. Maddesine göre ücret sayıldığından yukarıda primlerle ilgili anlatılan tüm durumlar temettü ikramiyeleri için de geçerlidir. Ayrıca, prim karşılıkları nakden veya hesaben ödendikleri dönemde gelir vergisi tevkifatı yapılır. Hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade eder.Tevkif edilen vergi, dönemin muhtasar vergi beyannamesi ile ödenmelidir.
Bir örnekle özetleyecek olursak, 2016 yılı performansına dayanılarak 2017 yılında Kurumlar Vergisi verilme süresine kadar prim ödemesi yapacak X A.Ş., prim tutarlarının 2016 yılı gideri olduğu ve 2016 yılında gider yazılması gerektiği, ancak bu ödemelerden yapılacak stopaj kesintisinin 2017 yılında ödeme ayında yapılarak muhtasar beyanname ile ödemesi gerekmektedir.
