Usta dolandırıcılar, ikna çabalarını, insan motivasyonunun iki yönüne yöneltirler: insanın bir şey yapmak için harekete geçmesini sağlayan eğilim ve bunu yapma isteklerini engelleyen atalet. "Yatırım ve Girişimleri ile İz Bırakanlar" yazı dizimin ana karakterlerinin birçoğu da bu profildeki yaratıcılar!
2003’te iki Amerikalı sosyal psikolog ikna üzerine çalışmalar yaptılar insanları iknaya götüren iki süreci öne çıkardılar; alfa taktik ve omega taktik…
Alfa adı verilen birinci taktik bir şeyin cazibesini artırmayı içerirken omega taktik ise direnişi kırmayı hedefler.
1822'de, Gregor MacGregor adında bir İskoç askeri generali, bu iki taktik ile ortaya çıktı ve heyecanlı yatırımcılara Güney Amerika’nın cennet topraklarından arazi satarak bir servet kazandı.
Tek sorun “Poyais” adındaki bu ülkenin gerçekte varolmamasıydı!
"Neverland" Tüccarı: Gregor MacGregor
İskoçya’nın en eski klanlarından birine mensup olan Gregor MacGregor 1786 yılında Edinburgh’da doğdu. Babası, İngiliz Doğu Hindistan Şirketi’nde gemi kaptanı olan Daniel MacGregor idi.
MacGregor 1803'ten 1810'a kadar Napolyon Savaşları’nın bir parçası kabul edilen Yarımada Savaşı’nda İngiliz Ordusunda subay olarak görev yaptı. Bu dönemde Kraliyet Donanma Amirali’nin kızı ile evlendi. Yaşadığı bir anlaşmazlığın ardından İngiliz Ordusu’ndan 1810 yılında ayrıldı.
Buradan Edinburgh’a geçti ancak İngiliz Ordusu’nda yaptığı hizmetlerden dolayı beklediği sosyal statüyü ve şöhreti elde edemeyince Londra’ya geri döndü ve Gregor Klanı’nın şefliğini aldığını iddia ederek kendisine saygın bir statü kazanmaya çalıştı.
1811 yılında eşini kaybetti ve eşinin ailesinden de uzak kaldığı için sosyal statü ve prestijini kaybetti.
Londra’da bulunduğu sırada Venezuela’nın bağımsızlık hareketi komutanı General Franscisco de Miranda ile tanışmıştı ve 1812 yılında İspanyollara karşı bağımsızlık mücadelelerinde yer almanın kendisine büyük bir statü ve şöhret kazandıracağını düşünerek Venezuela ve Yeni Granada adına paralı asker olarak savaşlara katıldı. Eşinin ölümü ile kaybettiği prestij ve sosyal statüyü yeni ve egzotik bir dünyada elde etmeye çoktan karar vermişti.
Önce Miranda ardından Bolivar liderliğinde hareket eden Venezuela, İspanyol yönetiminden kurtarıldıktan sonra, MacGregor Latin Amerika'da çeşitli özel kampanyalara liderlik etti.
Bu dönemde Miranda’dan devrim önderliğini devralan Bolivar’ın kuzeni ile evlendi. Ardından tümgeneralliğe kadar yükseldi. MacGregor, Venezuela’lı devrimci kadronun gözbebeği olmuştu!
Güney Amerika'daki savaş hala devam ederken, MacGregor dikkatini İspanyol karakollarına baskınlar düzenlediği Karayipler'e çevirdi. Bu sırada Honduras ve Nikaragua'da "Sivrisinek Kıyısı" olarak bilinen bir bölgede yaralandı. İspanyollardan korunmaları karşılığında bölgedeki İngiliz egemenliğini kabul eden yerel Miskito halkı tarafından memnuniyetle karşılandı.
Miskito hükümdarı Kral George Frederic Augustus I, MacGregor’a rom ve mücevher karşılığında 8 milyon dönüm arsa sattı.
Neverland: Poyais Cumhuriyeti
Arazi büyüklük ve prestij olarak sevindirici olsa da çoğunlukla kayalıklarla örtülü ve tarıma uygun değildi ancak bunun Macgregor için bir önemi olmaycaktı!. MacGregor, satın aldığı bu yeni topraklara egzotik bir isim verdi: “Poyais”.
MacGregor 1821'de Londra'ya geri döndü ve Poyais için yoğun bir pazarlama ve kulis faaliyetine başladı. Kendisinden Poyais'in Prensi (“Cazique" of Poyais) olarak bahsederek ülkesi “Poyais” için yatırımcılar ve yerleşimciler aramaya başladı.
Çok detaylı bir planlama ile hareket ediyordu. Amacı, hırslı İngiliz yatırımcıların kalbini fethetmekti. Takma ismi Dr. Thomas Strangeway ile hazırladığı 350 sayfalık bir rehber kitap ile, Orta Amerika bölgesini ayrıntılı bir şekilde anlattı.
Birleşik Krallık'ta ofisler açtı, bu yeni ülkenin mükemmelliğini gösteren sahte belgeler ve resimler paylaştı. Poyais’in bayrağını, para birimini ve haritalarını yayınladı!
Galler’in yüzölçümünden biraz daha büyük olan bu topraklar o kadar verimliydi ki mısırlar yılda üç kez ürün veriyordu. Suları tertemizdi ve nehir yataklarında altın bulunuyordu. Ağaçlar meyve doluydu. Yurtdışında, böyle cennet gibi bir ülkede yeni bir hayat kurmak İskoçya’nın karanlık ve yağmurlu havası, kayalı toprakları karşısında çok cazip görünüyordu.
Poyais’in tek eksiği, bu kaynakların tam kullanımını sağlayacak yerleşimciler ve yatırımcılardı.
Londra ve Edinburgh’taki ofislerinde Poyais arazi sertifikalarını yatırımcılara dönümü 2 şilin[1] fiyatla satmaya başladı. Talep o kadar yüksekti ki dönümün fiyatı kısa bir sürede 6 şiline kadar yükseldi.
500'den fazla kişi, tüm birikimlerine yatırım yapanlar da dahil olmak üzere Poyais arazisini satın aldı.
MacGregor, hız kesmeden devam ediyordu. 1822 yılında Poyais hükümetinin (var olmayan!) gelirleri tarafından garanti altına alınan tahvilleri ihraç etti. İngiliz devlet tahvili getirilerinin %3'ün altına düştüğü bir dönemde %6 getiri önerdi ve yatırımcılardan 200 bin Sterlin topladı. (Bugünkü değeri yaklaşık 270 milyon Sterlin)
Yine aynı yıl (1822) Poyais'in yatırımcıları, bir gemi ile Londra'dan yola çıktı. Bu yolculuk öncesinde MacGregor son fırsatını da değerlendirdi: Yolculuğa çıkanlara gittikleri ülkede zorluk çekmemeleri için altın ve sterlin karşılığında Poyais doları takas etti. Altın ve sterlin gerçekti ancak olmayan ülke Poyais’in doları matbaada basılmıştı!
MacGregor, bu ticaret ile yatırımcılara son vedasını yaptı!
Poyais'e yedi sefer düzenlendi ve toplam 250 yatırımcı Poyais ülkesindeki yatırımını görmeye gitti ancak gittikleri yerde kayadan ve boş araziden başka birşey göremediler.
Haftalarca Poyais Hükümeti’nden kendilerini karşılamaya gelmesini bekleseler de dolandırıldıklarını çok sonra anladılar!
Daha da kötüsü, geldikten kısa bir süre sonra bölgede oluşan fırtına ve kasırgadan gemileri yok oldu.
Yerel hastalıklar (sarıhumma ve sıtma) ile yatırımcıların bir kısmı öldü ve hayatta kalan 50 kişi kadar ekip 12 Ekim 1923’te Londra’ya döndü ancak Macgregor çoktan Fransa’ya kaçmıştı bile!
1823 yılına gelindiğinde Poyais tahvillerinin kupon ödemeleri yapılamamış ve değeri nominal değerin %10’una kadar düşmüştü!
MacGregor, Poyais’ten arsa satışına Fransa’da da devam etmek isterken yakalandı ancak savcıların somut bir kanıt sunamaması üzerine beraat etti.
Fransa’da istenmeyen kişi ilan edildikten sonra İngiltere’ye dönen MacGregor burada da tutuklandı ancak suçlamalardan beraat etti!
Poyais’ten arsa satışına İngiltere’de tekrar başladı ve bu kez bir önceki fiyatların iki misli ile satış yapmaya çalışsada pazarlama ve reklam başarısı ilk sefer kadar başarılı olamadı!
Ardından Venezuela'ya taşındı ve burada 1845 yılında evinde öldü.
İngiltere'nin 19. yüzyılın başlarındaki mali koşulları, belki de MacGregor'un sahtekarlığını kolaylaştırdı. Düşük faiz oranları, laissez-faire ve spekülatif şevk, cahil hayalperestleri paralarından ayırmayı ancak kolaylaştırabilirdi, ancak bu, MacGregor’un tüm başarısını açıklayamaz.
Bu yatırımcılar için alınan en büyük ders muhtemel “bir şey gerçek olamayacak kadar iyi görünüyorsa, muhtemelen öyledir.” kuralı oldu!
Şu an en gerçeküstü görünen hikaye sizce hangisi? "Bitcoin?" "Borsa?"
[1] Birleşik Krallık ve İrlanda'da 1971 yılında ondalık sisteme geçişten önce kullanılan bir para birimi. Eski sent sistemine göre 12 penilik bir değeri olan şilin bir pound'un 1/20'sidir.
Bu yazıyı sosyal medyada paylaşmak için ekranın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilirsiniz.
