Bir önceki "Konsolidasyona Giriş: Hangi Yöntemi Kullanmalıyız?" başlıklı makalemde, yatırımların hangi yöntemle konsolide edilmesi gerektiğinden bahsetmiştim.
Bu yazımda da, konsolidasyon ile ilgili ilk standart olan TFRS 10 Konsolide Finansal Tablolar’ı açıklayacağım.
TFRS 10 Konsolide Finansal Tablolar
TFRS 10, bir işletmenin, başka bir işletmeyi kontrol etmesi durumunda konsolide finansal tablolarının hazırlanmasına ve sunulmasına ilişkin prensipleri belirler. Daha detaylı bakarsak;
- Bir veya daha fazla işletmeyi (bağlı ortaklıkları) kontrol eden bir işletmenin (ana ortaklığın) konsolide finansal tablolar hazırlamasını zorunlu kılıyor,
- Kontrol ilkesini tanımlamakta ve kontrolü konsolidasyonun dayanağı haline getiriyor;
- Yatırımcı işletmenin yatırım yaptığı işletmeyi kontrol edip etmediğinin ve dolayısıyla yatırım yaptığı işletmeyi konsolide edip etmeyeceğinin belirlenmesinde kontrol ilkesinin nasıl uygulanacağını düzenliyor,
- Konsolide finansal tabloların hazırlanması sırasında uygulanacak muhasebeleştirme hükümlerini düzenliyor ve
- Yatırım işletmesini tanımlamakta ve yatırım işletmesinin belirli bağlı ortaklıklarının konsolide edilmesine ilişkin istisna getiriyor.
TFRS 10 kapsamında konsolidasyon için geçerli “kontrol” kavramı
Burada çok basit bir mantık işliyor;
Bir yatırımcı, yatırımını kontrol ediyorsa, yatırımcı konsolide etmelidir.
Bir yatırımcı, yatırımını kontrol etmiyor ya da edemiyorsa, yatırımcının bu yatırımını konsolide etmesine gerek yoktur.
Peki bu durumunda “kontrol” nedir?
Yatırımcı, yatırımı üzerinde aşağıdakileri yapabiliyorsa, kontrol gücüne sahip demektir:
- Yatırım yaptığı işletme üzerinde güce sahip ise,
- Yatırım yaptığı işletmeyle olan ilişkisinden dolayı değişken getirilere maruz kalmakta veya bu getirilerde hak sahibi olmakta ise ve
- Elde edeceği getirilerin miktarını etkileyebilmek için yatırım yaptığı işletme üzerindeki gücünü kullanma imkânına sahip ise
TFRS 10 kapsamında "kontrol"’ün değerlendirilmesi
Yukarıdaki maddelerde “kontrol” sahibi olabilmenin üç temel unsuru olduğunu görüyoruz; güç, gücü kullanma hakkı ve değişken getiriler..
Güç, işletme getirilerini önemli ölçüde etkileyen faaliyetler ile ilgili karar verme hakkı olarak tanımlanmıştır standartta. (TFRS 10.10) Bunu biraz daha açarsak;
- Haklar, küçük ve önemsiz değil; asli nitelikte olmalıdır ve işletme faaliyetlerini doğrudan etkilemelidir.
- Faaliyetler, önemli ve yatırımcının yatırım yaptığı ana faaliyet konularını içermelidir.
- Gücü kullanma hakkı hâlihazırda mevcut olmalıdır ve her an kullanılabilir olmalıdır.
Yatırım yapan işletmenin, yatırımını kontrol edip etmediği değerlendirilirken tüm yukarıda saydığım faktörler ayrı ayrı değerlendirilmelidir. TFRS 10, işte bu prensipleri belirler.
TFRS 10 Muhasebeleştirme Hükümleri
Konsolidasyon süreci
TFRS 10, Konsolide finansal tabloların hazırlanma sürecinde, aşağıdaki sıranın izlenmesini benimsemiştir:
- Kombine süreci; Konsolidasyona alınacak şirketlerin varlık, yükümlülük, özkaynak, gelir, gider ve nakit akışlarının kombine edilmesi (düz bir işlemle toplanması)
- Eliminasyon süreci; Yatırımcı işletmenin aktifinde varlık olarak muhasebeneleştirilmiş yatırımının ve aynı şekilde yatırım yapılan şirketin sermayesindeki yatırım yapılan tutarın karşılıklı silinmesi
- Grup içi tüm işlemlerin silinmesi
Diğer muhasebeleştirme süreçleri
Yukarıda saydığım temel konsolidasyon sürecinin dışında, standartta ek olarak belirtilen muhasebeleştirme süreçleri de bulunuyor. Bunların önemli bir kısmı şu şekilde;
- Kontrol edilmeyen (azınlık) payların özkaynaklar grubunda sunumu,
- Ana ortaklık ve bağlı ortaklığın muhasebe politikalarının belirlenmesi,
- Ana ortaklık ve bağlı ortaklığın finansal rapor dönemlerinin aynı olması gerekliliği ve
- Ana ortaklığın, bağlı ortaklığı üzerindeki kontrolü kaybettiğinde yapılacak işlemler
- …
İstisnalar
Eğer bir ana ortaklık, aşağıdaki şartların tamamını sağlıyorsa, konsolide finansal tablo hazırlamak zorunda değildir:
- Ana ortaklığın başka bir işletmenin tamamen sahip olduğu bir bağlı ortaklık olması ya da başka bir işletmenin kısmen sahip olduğu bir bağlı ortaklık olması ve oy hakkı olmayan ortaklar da dâhil olmak üzere, diğer ortaklara ana ortaklığın konsolide finansal tablo sunmayacağının bildirilmiş olması ve ortakların da bu duruma itiraz etmemiş olması,
- Ana ortaklığın borçlanma araçlarının ya da özkaynağa dayalı finansal araçlarının kamuya açık bir piyasada (yerel ve bölgesel piyasalar da dâhil olmak üzere, yerli veya yabancı bir sermaye piyasasında veya tezgâh üstü piyasada) işlem görmüyor olması,
- Ana ortaklığın, herhangi bir finansal aracın kamuya açık bir piyasada ihracı için bir sermaye piyasası otoritesine veya düzenleyici diğer bir kuruma, finansal tablolarını vermek suretiyle başvuruda bulunmuş olmaması veya başvuruda bulunma sürecinde olmaması ve
- Ana ortaklık veya ara kademe bir ana ortaklığın kamunun kullanımına açık ve bu TFRS uyarınca gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılarak ölçülen veya konsolide edilen bağlı ortaklıklarının TFRS’lere uygun finansal tablolar hazırlıyor olması.
Ayrıca, yatırımla alakalı hizmet ve faaliyet sunan bir yatırım işletmesi, bağlı ortaklığın kendisi de ayrıca bir yatırım işletmesi ise, bu işletme, kendi bağlı ortaklığına ilişkin gerçeğe uygun değer farkını kâr veya zarara yansıtarak ölçer.
Yazıyı daha çok kişiye ulaştırmak için sayfanın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilirsiniz.
